زمانی که بیگانگان در کشور مامنابع سرشار میهنمان را ظالمانه مورد تجاوز خود قرار داده و در این راه از هیچگونه ظلم و تعدی خودداری نمی کردند، آنچنان احساسات میهن پرستانه ام تحریک شد که این اشعار را که آهنگ مخصوصی دارد و اینک یکی از دل انگیزترین آوازهائی است که در میان بختیاریها متداول است، سرودم.
منظره صحنه قبری را نشان می دهد که در زمین مسجد سلیمان قرار دارد.
به امر الهی قبر شکافته شد و مردی به نام ( کابَنگِرو ) که سالها پیش در گذشته است سراز قبر به در آورده و دست به چشم مالیده، به تماشای زمین مسجد سلیمان متعجب می شود و می گوید:
’کجِه رَهدِه کناری؟
’کجِه رَهدِه ’مناری؟
’کجِه گَویل زنبور؟
علی محمد و صیفور؟
علی محمد ’کجِه رَهد؟
پَ ’کجِه رَهدِه تیمور؟
بگو جَلدی بی یاهِن
همه خیلی پی یاهِن
( گلی به پدرش جواب می دهد)
ای بَو و مَر تو لیوِه ای که ئی حرفان ِ ’پرسی
گِمونم که نِداری تو یه عقل درستی
کناری رَدِه ’ورخاک
مناری گشته غمناک
پی یا یَل همه ’مردِن
به خاکسون ’پای سپردِن
کنارینه ده سال پیش
برق زِید بدبخت که مرده
مناری به چَه وَست
که جونِس سپرده
(کابَنگِرو می گوید )
چه اگوی کِی خَوسِیِمه؟
مَیَر چندی خَو بیمه ؟
’یو ’خو جا حونه مونه
’یو جاوارگه ’خومونِه
’یو جا وارِ کناری
’هو جا حونه ’مناری
( در این موقع اتومبیل را دیده می گوید)
’یوچِنِه؟ ’یو که چی کوگ اِپِرِه؟
یو که چی مار اِ’سرِه؟
گلی جون مَر چه وابید؟
ئی ’چو سی ’چونو وابید؟
( به پای ایستاده جاده اسفالت را می بیند و می گوید)
’یو چِنِه که ’چو نونه
مَنی تووِه ’خومونه
چندی صاف و قشنگه
مَنی میل تفنگه
(منجنیق سر چاره را دیده می گوید)
’یو چِنِه که ’بلندِه؟ ’یونِه کی ئی ’چو وَنده؟
’یو’خو مَنی مناره ؟ بلندیس چی چناره
گلی جون پَ چه وابید؟
ئی چو سی چونو وابید؟
( چاه نفت را می بیند و می گوید)
’یو چِنِه چندی قیله
اَوس هم مَنی نیله
گلی جون مر چه وابید؟
ئی ’چو سی ’چو نو وابید؟
(دیگهای بزرگ نفت را دیده می گوید)
’یو برج ِ یا بو هونِه
مِنِه مِلکا ’خومونِه
’یو ’خو نزدیک ماله
مَنی تپه ذغالِه
( سیم تلگراف را دیده می گوید)
’یو جور بی ’بوهونه
دیک و مودا خومونِه
گلی جون سی چو نونِه؟
خدایا سی ’چو نونِه؟
( به راه افتاده و می گوید)
گلی جون بی یو زِدینم
خدایا خَو اِبینم
ز بسکه چی اِبینم
ز سر رَهد عقل و دینم
( داخل کارخانه می شود و می گوید)
’یو چِنِه که اِگَردِه ؟ ’یو چِنِه مَنی برده؟
سی چه خِرخِر اِکنه ؟ سی چه فِرفِر اِکنِه؟
گلی جون پَ چه وابید؟
ئی ’چو سی ’چو ’نو وابید؟
( از کارخانه خارج شده می گوید)
’کجِه رَهد مَمِه خونم؟ پَ کی برده ’بهونم؟
چه وابین همه مِلکا؟ که بیدِن شیشه جونم
’کجه او همه گایَل؟
’کجه او همه حَر گَل ؟
( در این موقع یک انگلیسی عبور می کند کابَنگرو به او می گوید) ’کری ز مال ِ کینی؟ ’گماری یا که شهنی ؟
پَ تی یات سی ’چونونِه؟ پَ می یات سی ’چونونِه ؟
گلی جون پَ چه وابید؟
پَ ’لر سی ’چو ’نو وابید؟
گلی جون بِنی یر بِس، لگن ’ورمِنِه سَرس
’مو هر چه زِس اِپرسم، اِگو یِس یِس و یِس یِس
’یو ’خو هیچی ندونه، ’یو ’خو اِز جنی یونِه
مو ’لری زس اِ’پرسم ، ’هو ترکی سیم اِخونه
( در این هنگام ماشین رئیس نفت که ( محمد خون ) پسر کابَنگِرو راننده اش
می باشد رسیده توقف می کند کابَنگِرو می گوید )
’یو منی ممه خونِه، یوخو رود ِ ’خمونِه
بیو ریت ِ بووسم ، اما نَهلی ’بسوسم
پَ ’یو کینه واباته؟ یو چِنه زیر پاتِه ؟
’یو چِنِه که ’سواری ؟ مَیَر ’الاغ نِداری ؟
پَ ’یو کینه واباتِه ؟ ’یو مَنی (کاقواته)
مو زتی یاسِ اِتَرسم، ’مو زِ می یاس اِلَرزم
’کلَس چی کاسِه ’پشته ،بِنَیرسَرس چه ’ششته
’چو ’نو بَدم ئی یا زِس ، مَنی بَووم ِ’یو کشته
چطور مِلکانه بردن ؟ چطور حق تون ِ خَردِن!
چه دادن پَ به ئی سا که ئی ’چو ’چو نو کِردن
( گلی جون در جواب می گوید)
همی ’یو که تو زِس اِترسی
اِبینیس و چی بید اِلَرزی
همی ’یو’نو مِلکانِه بردِن
همی ’یونو حق مون ِ خَردِن
( بَنگرو می پرسد)
چه اِگوی مَر خوانین
همه یکدفعه ’مردِن ؟
که ئی لگن بِسَرون
اِوین مِلکانه ’بردِن ؟
( گلی جواب می دهد)
خوانین مِلکانه ’فورودِن
طایفه بی مِلکی ’گرودِن
ای بَو و خوش به حالت نَبیدی
که ئی ظلم ِ به خود ندیدی
( کابَنگرو می گوید )
’یو ’خو مِلک ’خمونه، ’هو هم زشهنی یونِه
چه دادِن پَ به ئی سا، که ’بردن تو بِزونه
بگوسیم تا بِبیِنم، که عقل رَهده زِسَرم
کناری که به چَه وَست ، چه خین دادِن به بَهرم
( گلی جواب می دهد)
بخت بَووم به ئی حمزه علی
’قرونا که خونده فتحعلی
چهل تومن زیادتر نَدادِن
بهرم هم دادِسون یه خری
( کابَنگِرو می گوید )
’یوسی خین مناری
چه دان خین ’کناری
که اِگوی ’مرد به خواری
به زیر فورد ِ لاری
( گلی جواب می دهد)
منارین ِ هیچ خین ندادِن
بَهونِسِه به ’یو نهادِن
هرکه صدا بوق ِ اِشنیدی
اَر ’مردَی هیچی خین نداره
( بَنگرو می گوید)
چه اِگوی مرچه وابید، که دنیا چو’نو وابید
که شیرون ِ همه ’کشتن، هیچی خین ِ سون نَه وابید
به زنبور پَ چه دادن؟ چه قانون سیس نهادِن ؟
که برق جونِسِ اِستید، بِگو ویَلسون چه دادِن ؟
( گلی در جواب می گوید)
سی تومن دادِن به آمنصور
نصفِه سِه حکومت بردبه زور
ده یَکِسه فراشون ’بردِن
باقیس هم که – خداون خَردِن
( کابَنگرو می گوید)
ز کینه ئی اداره؟ مَیَر قانون نداره
چه وابید ِ که نَکِردن زِمینان ِ اِجاره
مَیَر مجلس تهرون ، همه ’بردِن ’خوسون
که ئی قدر ظلم اِکنِن ئی چو لگن بِسَرون
’کناری دی نَدارم، مناری دی نَدارم
’مو دی ئی چو نِه نی ’خم، نی یاهِه هیچ بکارم
یَه وارگه دی نَدارم، که مِنِس بنشینم
خدا ’جونم ِ بستون، که ئی وضع ِ نبینم
گلی جون بِنِشونم، اِخو دِراهِه ’جونم
اما دم دم ِ رَهدِن، یَه بیتی سیت اخونم
به ئی آقا سید صالح ، قرونیکه به ماله
’یونون آخِر اِبَرِن، همه مِلک ِ شماله
یَه بیت ِ دی یَه دونم، بیو تاسیت بِخونم
وزیرون اَر ’یونونِن، وکیلون اَر ’چونونِن
دو سال ِ دی جا قورونا، همه انجیل اِخونِن
یَه نامه بنویسم، به اعلیحضرت ِ شاه
که ای شه داد ِ بیداد، ز ظلم انگلیسا
همه مِلکان ِ ’بردِن، همه حقمون ِ خَرِدن
یه ریال خین ندادِن، بگو یَل سون که مردِن
’یو کِی نفت سیاهه، ’یو رودخونه طلاهه
زمِنِه مِلک ئی ما، شو و روز اِدِراهِه
’یژو یَه چَشمه اَوه ِ، اَووِس اِبوهِه لیره
اما صاحب ئی او، ز ِ تِشنِی وا بِمیره
همه ایرون بخَووِن ، تو ’خت ِ تَک بیاری
بِکن مِلکت ِ آباد که ’خت نفت ِ دِراری
یه کاغذ بِنِویسم به تمام علما
که خرابی ئی مِلک، همه وابین زئی سا
عمامت پیچ و پیچه ، دی یِه حرف ِ تو هیچه
اِگوین ’قشِن نَگِرین ، بِگین بِینم که سی چه
به دنیا که اِویِیین ، یه حرف ’خو نَزِیدین
هَمِس ملعون و ملعون ،به تدبیر و به حیله اِبِربن مِلک لنجون
یَه مطلب بزرگی ، زِتون اِوِید به یادم
که ’پای رهدین به درگاه، حضور فتحعلی شاه
’گدین جهاد اِکنیم ، اِریم به جنگ روسا
به سرحد که رسیدین، قشون روس ِ دیدین
به توپ اولی پای ، ’سوار خر ’گروهدین
به اوشهری که رَهدین ، پَ سی ملت چه کِردین
بِجز قِلیون کشیدین آهِی ’سوهون خریدین
خجالت نیکشین هیچ ، زمِنه ری کِشیشا
اِکونِن مسجداتون ، همه دِیر و کلیسا
’مو کارواتون ندارم، مو اِرم تِی پیمبَر آبوتون ِ دِرارم
( انگلیسی از ماشین پیاده شده چنین می خواند )
این ’لر مگر شده دیوانه
می بینم اشعاری می خوانه
می دهم محبوسش می دارند
بعد از این اشعاری نخوانه
هر کسی بگوید سیاسی
یک کلامی در ملک ایران
دولت انگلیس می سازد
خانه اش را سراسر ویران
( محمد خون به پدرش می گوید)
یَه سال بیدَک ’مونِه نیدی
حالا که دیدی نونم ِ بریدی
رئیس نفت ِ اِ’گوی قَواتِه
خو حدس زیِدی ، بخت باواته
’بوو مَرندونی یونون کینونِن
’یونون اربابون ِ همه مونِن
’یو نو شکست دان شاه پروسِه
به حیله سودِن پدر روسه
همی یونون ’پای صاحب هندِن
یا تخم شیطون یا تخم جِندِن
نه وقت گرما گرمسون اِبو
نه وقت سرما سردسون اِبو
خدا خبط کردی که دادسون جون
حالا نتره دی بِکشه سون
ز آلمان اِستین ز جنگ خسارت
اطریش و بلغار رَهدِن به غارت
بغداد و بصره ، کلکوت و موصل
هرجانِه گِردِن دی نیکنِن وِل
گول تو زِیده اِ’گویس ویس
فهمیدک ِ هر چه ’دشنوم نهادی بِس
’لرون اَر ئی چو یَه بِیت اِخونِن
هونون به لندن معنیس ِ دونِن
سَنِبل و واکسِن ’لری ’خودونِن
ز بیتا ’خمون گاهی اخونِن
حالا ا به لندن معینس ِ دونِن
تلگرافِس ِ دارِن اِخونِن
( کابَنگرو می گوید )
’بوو ندونسته بیدم که ئی قدر ناقلاهه
ز همه اهل دنیا ’خسونِه تک پی یاهه
اِگویِن به آسمون ’پای اِرِن و چی اِبینِن
خدا نیترسه ئی نو که به جاس بِنشیِنن
گلی جون ’وره بگو به شاهی جون بیاهه
ز داغ ِ مِلک ایرون اِ’خو جونم دِراهِه
’ورِستی بیا دا شاهی جون
سی بنگَرو گاگِریو به خون
( شاهی جون به آهنگ عزای بختیاری این اشعار را می خواند)
بنگرو سی یَه تی گچ اِ’خو بِنِه جون
همه تون وا سرزنین سی ملک ایرون
اردشیر کردی ایرون ِ گلِستون
ندونست آخَرس ِ اِبرِس اِنگلستون
ئی زمین ِ غارتی ز داریوشه
کس نبیدَک چی کیخسرو امروز بکوشه
حجله گاه شیرین خَو گَه سفیره
ایرونی اَر غیرت داشت وادی بمیره
ا’سو’خو بیدیم که پاک شاهان اِدان باج
بهرام گور اِبخشید به همه سون تاج
حالا به طاق کسری ’جغد اِنِشیِنِه
ایرونی کوربا، ئی روز ِ نبینه
مادر ِ وطِن اِگو شیرمو حلال ِ؟
هر که نَشتی بوَرِن نفت شمال ِ؟
